"کوروش"-ون سونو

کوروشون حیله‌سی و اوغلونون اسیر اولماسیندان خبردار اولان تومیریس خانیم کوروشا بئله بیر پیغام گؤنده ریر:

« ای کوروش! کی ، قان ایچمکدن دویمورسان، اؤزونه اؤیونمه کی ، اوزومون مئیوه سی ایله ، ایکی اوزلولوکله منیم اوغلومو اسیر ائتمیش‌سن. مغرور اولما کی، بو واسطه‌ایله اونا ال تاپمیش‌سان، اونا گؤره کی، بو ایش دؤیوش مئیدانیندا و ایگیتلیکله اولمامیشدیر. ایندی منیم اؤیودومه قولاق آس، چونکی سنین مصلحتینی دئییرم. مجازات گؤرمه‌دن ، منیم اوغلومو گئری قایتار و بیزیم اؤلکه‌دن چییخیب گئت. اگر بئله ائتمه‌سن ، قوشونومون اوچده بیرینه نیسبت ائتدیگین جسارت مقابیلینده، گونشه و ماساژئتلرین آلاهینا آند ایچیرم کی ، سنی قان ایچمکدن دویورام ، اگرچه سن دویمازسان». (1)

تومیریسین اوغلو اسرک‌لیکدن آییلیب، وضعییتی گؤروب خطا ائتدیگینی دویور و کوروشدان خواهیش ائدیر کی ، اونون قوللارینی آچسینلار. کوروش " سپارقاپی سئس" ین قوللارینی آچماغا امرائدیر. اللری آچیلماق هامان سپارقاپی سئس یانیندا اولان سلاحلی شخصلرین سلاحلاریندان ایستفاده ائده رک اؤزونو اؤلدورور.

اوغلونون اؤلوم خبرینی ائشیدن تومیریس خانیم جیجون - سیحون چایلاری کنارلاریندان تا آرازین شمالینا قدر یاییلمیش بوتون ماساژئتلرین اوردولارینی سفربر ائدیب، پارسلارا قارشی هجوما کئچیر. دؤیوشده پارسلار مغلوب اولوب و سون نفرلرینه قدر اؤلدورولورلر. کوروش دا دؤیوشده اؤلدورولور. تومیریس خانیم کوروشون جسدینی تاپدیریب ، باشینی بدنیندن آییریر و اونو قانلا دولو اولان بیر تولوغا سالیب ، اونون آغزینی بوغاراق الینده توتدوغو حالدا دئییر:

« من سنی دؤیوشده مغلوب ائتدیمسه ده ، سن حیله‌ایله منیم باشیما مصیبت گتیریب، اوغلومو الیمدن آلدین، نئجه دئمیشدیم، ایندی سنی قان ایچمکدن دویورورام». (2) 

پی نوشت:

1.آقای حسن پیرنیا (مشیرالدوله) کوروش زامانی ماساژئتلرین - تورکلرین اولو بابالارینین آرازین شمالیندا بو گونکو شمالی آذربایجاندا اولمالارینی رد ائدیر، لاکین تاریخین آتاسی هئرودوت و اوندان سونرا کی تاریخچیلر بو واقعییتی تایید ائتمیشلر. مثلا عباسقلی آقا باکیخانوف " گولستان ارم" اثرینده هابئله کاویان پور تاریخ عمومی آذربایجان اثرینده آچیق قید ائتمیشلر کی کوروش آراسین شمالیندا ساکالار لا دؤیوشده اؤلموشدور. (3)

هئرودوت سونرا خزر دنیزینین موقعییتی و یئرلشدیگی یئر باره‌ده اولدوقجا دقیق و دوزگون معلومات وئریر، بو ایسه گؤسته‌ریر کی، اونون منطقه‌میزین جغرافییایی وضعییتیندن اولان معلوماتی دقیق و دوزگون و یازدیقلاری تامامیله دوغرودو. 

هئرودوتون بو سؤزلری ده دوغرودو ، چونکی اونون گؤستردیگی کیمی ماساژئتلر هم آراکسین شمال قسمتلری همده جیحون- سیحون چایلاری اطرافی و بوزقیرلاریندا(جلگه‌لرینده) یاشامیشلار. تاریخ گؤسته‌ریر کی ، بو یئرلر تورکلرین اولو بابالارینین اصیل وطنلری اولموشدور.

2.هئرودوت تاریخی حادثه‌لری آچیقلاماغا باشلاییر و یازیرکی، ماساژئتلرین کوروش زامانی بؤیوگو، باشچیسی " تومیریس- Tomyris" خانیم اولموشدور. تومیریس بوتون ماساژئتلرین، ایستر آرازین شمالی ایستر ایسه جیحون - سیحون چایلاری اطرافی و بوزقیرلاریندا یاشایان ماساژئتلرین - قدیم تورک ائللرینین بؤیوگوایدی.

3.هئرودوت یازیر کی، کوروش "بابیل"ی آلاندان سونرا " ماساژئتلری" اؤزونه تابع ائتمک ایسته‌دی. بوتون قدیم و تازا تاریخچیلر گؤسته‌ریرلر کی ، " ماساژئتلر" هامان "ساکالار- ایشغوزلاردیرلار. ماساژئتلر سایجا چوخ ، اؤزلری ده اولدوقجا دؤیوشکن‌ایدیلر و یئلری " آراکس- Araxe" چایینین شمالیندا ، شرق طرفده (بو گونکو شمالی آذربایجان و داغیستان)، "ایسه‌دون- "Issedons لارین مقابیلینده( ایسه دونلار ، ماساژئتلرین بیر قولو اولوب، خزرین شرقینده یاشایاردیلار)ایدیلر. (4)

4. هئرودوت "آراکس" چایینین یئرینی مشخخص ائتمک اوچون (اؤزو او یئرلری گؤرمه‌میشدیر) بئله یازمیشدیر:

"آراکس" چایی " ماتانی - Matanen"لر یئرلریندن آخیر، " گیندئس – "Gyndes (ترکیه – ایران – عراق تورپاقلاریندا آخان دیاله چایی) ده بورادان جریان ائدیر. دیاله چایی دجله‌نین قوللاریندان‌دیر. دیاله و دجله چایلارینین بیر سیرا قوللاری" زاقروس" و خصوصیله " آغری" داغیندان (ترکیه – ایران – اسکی شوروی سر حدلرینین بیرلشدیگی منطقه ده کی داغ ) سرچشمه توتور. "آراکس" (آراز) چایی دا محض همین بو داغلاردان باشلانیر.

قایناق: 

ایران تورکلرینین اسکی تاریخی - زهتابی

................................................................

(1) پیرنیا. ج1. ص 451.

(2) پیرنیا. ج1. ص 452.

(3) گلستان ارم ص 38 و تاریخ عمومی آذربایجان اثرینین اووللری.

(4) پیرنیا. ج1. ص 446. 

.................................................................

2015/11/01

آبان94